“Það gerast stundum ævintýri eftirtektarverð
Eitt sinn voru tíu milljón tindátar á ferð

Þeir sögðu það sitt takmark að sigra þennan heim
Og fólkið var svo skelkað að það flúði undan þeim”


Þetta eru fyrstu erindin úr löngu kvæði eftir Stein Steinarr, þar sem hann rakti gang Seinni heimsstyrjaldar. Og ef menn lesa kvæðið allt, þá reyndist hann býsna framsýnn, þó kvæðið væri samið & útgefið árið 1943.

En ungir drengir héldu þó áfram að leika sér með tindátana. Ég man sérstaklega eftir þessum Mathchbox-pakka frá því ég var ca. 10 ára gamall :)

Wojciech Jaruzelski hershöfðingi (1923-) var síðasti leiðtogi Alþýðulýðveldisins Póllands. Þrátt fyrir að leiðtogar Sovétríkjanna og annarra austantjaldsríkja hafi gjarnan klætt sig upp í myndarlega einkennisbúninga skrýdda medalíum var Jaruzelski eini hernaðarleiðtoginn sem komst til valda í kommúnistablokkinni (þó aðrir hafi vissulega sinnt herþjónustu áður fyrr voru þeir allir flokkshestar og stjórnmálaleiðtogar fyrst og fremst). Hann kom á herlögum í landinu árið 1981 og kom fyrir, eins og sjá má, frekar eins og hershöfðingi í Suður Ameríski juntu en en sem Austur Evrópskur kommúnistaleiðtogi.

Jaruzelski var hersöfðingi í Pólska hernum sem risið hafði til metorða eftir síðari heimsstyrjöld, en þá barðist hann með Rauða hernum alla leið til Berlínar. Hann hafði verið fluttur til Síberíu þegar Þjóðverjar og Sovétmenn skiptu með sér Póllandi árið 1939 vegna aðildar föður hans að Pólsk-Sovéska stríðinu 1920 og vegna yfirstéttaruppruna síns. Öfugt við það sem menn kunna að ímynda sér gerði vist hans í Síberu hann ekki að óvini Rússa og Sovétkerfisins heldur kynntist hann þar frábæru fólki að eigin sögn og gerðist harður kommúnisti og trúði á leiðtogahlutverk Sovétríkjanna. Enda fékk hann uppreisn æru í stríðinu og eftir stríð varð hann háttsettur í hinum nýja her Póllands.
Það var ekki fyrr en árið 1970 sem Jaruzelski komst þó fyrst í kastljósið þegar pólskar hersveitir skutu á mótmælendur í Lenínsskipasmíðastöðinni í Gdansk (Danzig) sem vakti mikla óánægju en í senn vakningu meðal Pólsks verkalýðs. Verkalýðurinn í Póllandi var afar ósáttur við kjör sín og voru verkalýðsfélögin, sem öll voru undir stjórn ríkisins, afar ósamvinnuþýð í baráttu þeirra.
Í ágúst 1980 urðu mikil straumhvörf í Póllandi og í raun allri austurblokkinni þegar verkamenn í Lenínsskipasmíðastöðinni risu aftur upp gegn spilltum verkalýðsyfirvöldum undir forystu Lech Walesa fyrrverandi rafirkja í skipasmíðastöðinni sem hafði verið rekinn vegna upsteita sinna fjórum árum fyrr. Verkfallið bar mikinn ávöxt og varð Walesa í kjölfarið óskeikull leiðtogi verkalýðsfélagsins Samstöðu, sem hafði gríðarleg áhrif um allt Pólland þrátt fyrir tilraunir stjórnvalda til að bæla það niður.

Fór nú af stað atburðarás sem átti sér ekki fordæmi í neinu austantjaldslandi. Sovétmenn sem höfðu áður tekið á svona vandamálum með hernaðaríhlutun (Ungverjaland 1956 og Tékkóslóvakía 1968) virtust ekki vilja senda skriðdreka sína til að bægja niður óöldina. Pólska ríkisstjórnin undir forystu Edwards Gierek neyddist til að gera samning við Walesa þar sem Samstaða var gert að löglegu verkalýðsfélagi og hafði rétt til að kalla til verkfalls.
Hafði nú Pólland, oft nefnt Akkilesarhæll Sovéska heimsveldisins, brugðist stjórnvöldum í Kreml. Í september 1980 skiptu Kremlverjar Gierek út fyrir Stanislaw Kania sem leiðtoga pólska kommúnistaflokksins og gerðu Jaruzelski hershöfðingja að forsætisráðherra. Til að pressa á Kania brugðu Sovétmenn til þess ráðs að skipuleggja innrás í Pólland, bera hana undir Jaruzelski og aðra leiðtoga Varsjárbandalagsins sem hótun um hvað væri í vændum ef Samstaða yrði ekki kjöldregin. Í október 1981 hafði Kania ekki sýnt nógu mikla þrautsegju og sviptu Kremlverjar honum þá titli og gerðu Jaruzelski að leiðtoga kommúnistaflokksins.

Ástæðan fyrir því að Sovétmenn sendu aldrei skriðdreka sína til Póllands var sú að slík aðgerð myndi draga afar neikvæða mynd af Sovétríkjunum í Vesturlöndum og myndi geta eyðilagt áralanga þýðu í kalda stríðinu. Auk þess sem þeir töldu að mótstaðan yrði svo mikil meðal pólsks almennings að haft var á orði að þeir hefðu ekki efni á öðru eins ástandi viðlíka því sem átti sér stað í Afganistan.
Jaruzelski sem ítrekað bað Sovétmenn um hernaðaríhlutn en var ávallt hafnað greip til þess ráðs í desember 1981 að koma á herlögum í landinu og ráðast til atlögu gegn Samstöðu á sama hátt og sovéskar herdeildir myndu hafa gert. Leiðtogar Samstöðu voru handteknir, verkalýðsfélagið gert ólöglegt aftur og verksmiðjur og námur voru vaktaðar með hermönnum. Þetta tókst honum með 15.000 manna sérútbúinni óeirðalögreglusveit, ZOMO, en margir óbreyttir lögreglu- og hermenn höfðu tekið upp málstað Samstöðu, svo alvarlegt og ógnvekjandi var ástandið orðið fyrir stjórnvöld í Varsjá og Moskvu.

Á tímum herstjórnarinnar hans breyttist ásýnd landsins sannarlega úr kommúnistaríki í hereinræðisríki þar sem allir leiðtogar þess voru hershöfðingjar, fréttamenn komu fyrir í einkennisbúningum og útgöngubann var sett í gildi í stærstu borgum. Herlögunum var aflétt árið 1983 en Jaruzelski sat við völd þar til hann gafst upp fyrir Walesa árið 1990 þegar kommúnisminn féll þar eins og í hinum Austur-Evrópulöndunum.

Árið 1987 var kalda stríðið að renna út í sandinn. Gorbatsjov (fyrir miðju) hafði setið tvö ár á valdastóli í Sovétríkjunum og hans helsta baráttumál hafði verið að stilla til friðar við Vesturveldin og binda enda á kalda stríðið. Þetta vildi hann gera til að geta leyst miðstýrðan sovéskan iðnað frá hernaðarframleiðslu svo hann gæti einbeitt sér að neytendavarningi. Þegar Gorbatsjov tók við var um 40% sovéskrar framleiðslu varið í hergögn.

Gorbatsjov var einnig með skýra stefnu í málefnum heimsveldis síns; liðin var sú tíð er sjálfstæð ríki Austur-Evrópu tóku skipunum Kremlverja og biðu þá um leyfi fyrir því sem þau vildu gera. Hann hafði sagt öllum leiðtogum austurblokkarinnar að þeir ættu að vera sjálfstæðir, þeir höfðu allir heyrt þann söng fyrr og trúðu honum ekki. En um þær mundir sem þessi mynd er tekin voru austantjaldsríkin farin að átta sig á því að Gorbatsjov var alvara, en fæstum leist vel á það því það þýddi að þeirra eigin völd voru í hættu.

Frá vinstri eru á myndinni:
Gustáv Husák, leiðtogi Tékkóslóvakíu, gamli stalínistinn sem var vanur að taka skipunum frá Moskvu. Hann hafði þó fyrst verið hlynntur umbótum Dubceks. Árið 1989 var hann orðinn elliær eins og þeir flestir og var neyddur til að segja af sér af flokksfélögum sínum.

Todor Zhivkov, leiðtogi Alþýðulýðveldisins Búlgaríu til margra áratuga. Hann var ásamt Husák og Honecker einn af tryggustu og ósjálfstæðustu bandamönnum Sovétmanna. Hann hafði eitt sinn stungið upp á því við Brézhnev hvort Búlgaría gæti ekki orðið 16. sovétlýðveldið, en lenti þó upp á kant við Gorbatsjov vegna sölu hans á sovéskri olíu til vesturlanda.

Erich Honecker, leiðtogi Austur-Þýskalands. Eflaust einn af litlausustu karakterum austurblokkarinnar, hann var hundtryggur framan af en var þó lítið gefið fyrir endurbætur Gorbatsjovs sem hann sagði að myndu ganga að kommúnismanum dauðum. Honecker var einn af fáum mönnum innan Austur-Þýskalands sem vissu hversu stórskuldugt landið var á meðan hann og nomenklatúran lifði í vellistingum á vestur-þýskum gjaldeyri. Árið 1989 varð landið gjaldþrota.

Hægra megin við Gorbatsjov er Nicolae Ceausescu, einræðisherran í Rúmeníu. Hann var einræðisherra af gamla skólanum, stjórnaði landinu með með stalínískum brag; í gegnum ótta og ofbeldi. Hann hafði komið upp mikilli persónudýrkun og heillaðist af Norður-Kóreiskum og Kínverskum stjórnarháttum. Rúmenía var hyllt á vesturlöndum fyrir það hversu sjálfstætt landið var gagnvart Sovétríkjunun en í raun var Rúmenía fátækasta og ömurlegasta landið í austurblokkinni og eina kommúnistaríkið sem féll með blóðsúthellingum árið 1989.

Wojciech Jaruzelski, hershöfðinginn yfir Alþýðulýðveldinu Póllandi, eini kommúnistaleiðtoginn úr hernaðarstétt. Hann komst til valda til að stemma stigum við verkalýðsfélagið Samstöðu árið 1981, kom á herlögum árið 1983 en neyddist til að afsala sér völdum árið 1990 eftir að hafa reynt allt, bæði ofbeldisfullar og friðsamlegar aðgerðir til að bæla niður óánægju verkafólks í landinu. Ekki að ástæðulausu sem Pólland var kallað Akkilesarhæll Sovétmanna.

Að lokum János Kádár, leiðtogi Ungverska alþýðulýðveldisins sem gamli stalínistinn sem hóf feril sinn í skugga Sovétmanna eftir uppreisnina 1956. Hann lét hengja fyrirrenna sinn Nagy, og hóf miklar hreinsanir í flokknum og landinu. Þegar leið á árin og tókst að vinna sér inn einhverja hylli og virðingu. Hann var þó neyddur til afsagnar af yngri flokkshestum árið 1988.

Ríkin stóðu mishöllum fæti eftir að Gorbatsjov gaf þeim lausann tauminn. Pólland var dæmt til að falla vegna kraumandi óánægju og furðulega sterkra andstöðuafla í landinu. Tékkóslóvakía og Ungverjaland höfðu aldrei verið pólitískir bandamenn Rússa í sögunni og deildu fæstum menningar- og sögutengslum við þá af löndum austurblokkarinnar, enda féll kommúnisminn fyrst í Ungverjalandi. Öll löndin voru þó háð fjárhagsaðstoð Sovétmanna og stórskuldug í garð vesturlanda en þar stóð Austur-Þýskaland fremst og var það það sem varð þeim helst að falli.

Hér má sjá þýskt kort frá stríðsárunum, líklega frá 1942 en ártalið kemur ekki fram. Kortið sýnir veldi Þjóðverja og Ítala í Evrópu og Japana í Asíu.

Það er athyglisvert að allir sem gera svona stríðskort hafa alltaf óvininn í svörtum lit, í flestum þýskum fréttamyndum frá 1939 er Pólland sýnt í svörtum lit og sama gildir um fréttamyndir frá Bandaríkjunum þar sem Þýskaland er svart.

Þessa mynd fann ég í gríðarstóru þýsku littmyndasafni frá stríðsárunum sem ég mæli með að þeir skoði sem áhuga hafa.

http://saturnic.livejournal.com/174828.html

ATH: Eins og sést á myndin að snúa hins vegin, ég þurfti að leggja hana lárétt til að hún kæmist hingað inn. Upprunalegu myndina í stærri upplausn og lárétt má nálgast hér: http://www.fuckthemeat.com/foto2/naziincolor1/19.jpg

Norman Rockwell (1894-1978) var einhver ástælasti listmálari Bandaríkjanna, en jafnframt sá sem hvað mest var gert grín að. Myndir hans voru af “alvöru listamönnum” og gagnrýnendum taldar yfirmáta hallærislegar, væmnar og “kitschy”. (Kannski ekki að ástæðulausu.)

Í myndum sínum af daglegu lífi dásamaði Rockwell hinn “ameríska lífsstíl”. Myndin sem hér sést er ein af “The Four Freedoms”, myndaseríu sem máluð var í áróðursskyni í Seinni heimsstyrjöld.

Hin “frelsin þrjú” má sjá á http://www.curtispublishing.com/gallery/free.htm

Fyrir áhugasama mæli ég eindregið með þessari. Þetta er bara, sveimérþá að ég held, besta bókin sem ég hef nokkurntíman lesið um stríðið á Austurvígstöðvunum í WWII.

700 síður, en maður tekur ekki eftir því, svo ljúft rennur hún - stundum er textinn eins og í bestu spennusögu.

Að mörgu leyti svipuð hinum álíka frábæru “Stalingrad” og “Berlin” Antony Beevors, en rekur heildarsöguna, reyndar með meiri áherslu á fyrri partinn, 1941-42.

Grípið hana endilega ef þið rekist á hana á í búð eða bókasafni.

Þessi finnst mér betri, og myndefnið smekklegra kannski! :)

Skoðið síðan fleiri af þessum myndum ef þið hafið áhuga: http://www.flickr.com/photos/balakov/sets/72157602602191858/

Allt dettur fólki í hug!! Fleira get ég ekki um þetta sagt, því ég er orðlaus!

Fyrir þá sem vikilega hafa aldrei séð hina frægu original mynd, þá birti ég hana eitt sinn hér, sjá http://www.hugi.is/saga/images.php?page=view&contentId=3195500

Fjölmiðlar áttu stóran þátt í að efla andstöðu við Víetnamstríðið á vesturlöndum, með hispurslausum birtingum sínum á bláköldum raunveruleikanum. Hér er ein af eftirminnilegustu af þessum ljósmyndum sem vöktu almenning til vitundar.

Suður-Víetnömsk yfirvöld sem Bandaríkjamenn studdu, voru síst skárri en hinir kommúnísku Norður-Víetnamar og Víet-Cong skæruliðar varðandi hrottaskap við andstæðinga sína – raunverulega eða bara grunaða.

Þessi mynd er tekin 1. febrúar 1968, og sýnir Nguyen Ngoc Loan, yfirlögreglustjóra Suður-Víetnams, taka grunaðan Víet-Cong mann af lífi. Um hájartan dag, útá miðri götu, fyrir framan myndavélar heimspressunnar.

Þessi ljósmynd, og öllu blóðugri kvikmynd af sama atviki fóru í fjölmiðla um allan heim, og vöktu hneykslun og viðbjóð sem efldi andstöðuna við stríðið.

Hér er maður sem margir ættu að þekkja.

Ég spyr um nafn og hvað hann gerði sem hafði áhrif á allann heimin.