hvurslags fyrir 23 árum Fjöldi lestra: 490

Sagnfræði hvað?

Núna ætla ég að reyna að ybba gogg um sagnfræði,
og mig langar líka til að vita hvað sagnfræði
eiginlega er. Það eru til margvísleg nöfn um
allskonar hluti, en í langflestum tilvikum veit
maður á nafninu um hvað er verið að tala. Svo
ég taki nöfnin á áhugamálunum í hugavísindum,
þá er Dulspeki fyrst. Jú jú, þetta er
eitthvað um dul- eitthvað, svo að þarna er
augljóslega verið að fjalla um mál eins og Bermúdaþríhyrninginn,leyndardómana við píramídana
í Egyptalandi o.s.frv. Heimspeki, á nafninu
virðist eins og verið sé að fjalla um heiminn,
en þetta er eitt af þeim sjaldgæfu orðum þar
sem maður veit ekki almennilega á nafninu hvað
er verið að tala um.(Ég vona þó að þið vitið það öll.)
En Sagnfræði? Er þar verið að fjalla um sögur?
Þessi header á áhugamálinu(Myndin efst á
áhugamálinu) af píramídum, er til þess að rugla
mann í ríminu. Eða hvað?

Og hvað er sagnfræði eiginlega? Mannkynssaga?
Fornleifafræði?
Eða er þetta kannski allt það saman í einum
hrærigraut? Jú, ég myndi halda það.

Og svo um póstinn sem ritter sendi inn um
litavalið á áhugamálinu; Ritter: Það er ótrúlegt
hverju maðurinn getur venst, og örlítið ýktir
litir ættu ekki að vera of erfitt verk fyrir hann.
Í sambandi við admin stöðuna, þá finnst mér að
gthth ætti að vera stjórnandi hérna. Það er
eiginlega hann sem hefur verið með aðal baráttuna
fyrir þessu, og sýnist hafa áhuga og vitneksju
um sagnfræðina, svo að hann yrði tilvalinn.

Hvurslags

ritter fyrir 23 árum

Sæll,

Ef það væri engin sagnfræði þá væri engin saga, eða það sem réttara er þá vissum við lítið eða ekkert um sögu okkar. Sagnfræði í þrengstu merkingu þess orðs er sú viðleitni að skrásetja liðna atburði og miðla þeim til næstu kynslóða.

Kv.

Hjörtur J.

Með kveðju,

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

Sagnfræði, í það minnsta rannsóknarsagnfræði - sem akademískt fag, er fyrst og fremst aðferðafræði. Og viðfangsefnið er heimildir, aðallega ritaðar heimildir. Þannig að sagnfræði er krítísk umfjöllun um heimildir. Afurð hennar er mannkynssagan. En sagnfræðin vinnur í samstarfi við tvær aðrar fræðigreinar við það að framleiða mannkynssöguna: fornleifafræði og sögulegum málvísindi. Menn eru ekki á eitt sáttir um hvort þessara síðastnefndu vegur þyngra.

___________________________________

Fyrra álit

midgardur fyrir 23 árum

Mér finnst gthth telja upp ansi fáar greinar sem vinna við að fiska upp og skrifa söguna. Þannig má alls ekki gleyma þjóðfræði og þjóðháttafræði. Í nútímanum er fréttamennska áður annálaritun ekki síður mikilvirk á þessu sviði. Fleiri greinar mætti svo sem tína til því þau eru mörg gráu svæðin þegar kemur að því að rita mannkynssöguna. Stærstu pennarnir þar tilheyra líklega ekki neinni sérstakri fræðigrein, heldur eru það sem má kalla þverfaglegur hópur og má fella undir einn hatt sem hin andlega forræðisstétt. Þetta eru þeir söguritar og söguskýrendur sem halda að okkur ákveðinni söguskoðun sem segir ekki alla söguna heldur þann hluta hennar sem hentar forræðishópnum best.

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

midgardur: Það eru tvær aðskildar spurningar, hver framleiðir söguna, og hver framleiðir heimildirnar. Fréttamennska framleiðir frekar heimildir. Svo er það svið sagnfræðinga að vega og meta þær heimildir og vinna úr þeim. Og á sama hátt framleiðir byggingarverkfræði mannvirki, þ.e. “heimildir” í einhverjum skilningi, en svo er það svið fornleifafræðinnar að vinna úr þeim heimildum seinna.

___________________________________

Fyrra álit

midgardur fyrir 23 árum

gthth: Mér finnst þú nota sögnina “framleiða söguna” í það þröngri merkingu að hún verður röng. Samkvæmt þessum skilningi þínum er sagnfræðin eingöngu gæðastimplun á heimildir. Ritstjórin fjölmiðils gerir slíkt hið sama. Sagnfræðin framleiðir ekki söguna, það eru gerendurnir á leiksviði sögunar sem framleiða hana. Sagnfræðingar skrifa hana og styðjast við margvíslegar heimildir til þess, misáreiðanlegar. Kaldhæðni Laxness í Kristnihaldinu á kannski vel við í þessum efnum þ.e. eitthvað á þessa leið: “Eini munurinn á skáldi og sagnfræðingi er að sá fyrr nefndi veit að hann lýgur en sagnfræðingurinn heldur að hann segi satt” ;)

Fyrra álit

ritter fyrir 23 árum

Sæll,

Sagnfræðingar skrásetja söguna og “framleiða” þá sögu sem við þekkjum. Hins vegar þá eru það auðvitað já miklu fremur þeir sem eru “leikendur” í sögunni sem framleiða hana :)

Kv.

Hjörtur J.

Með kveðju,

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

midgardur: Það er ekki orðið “framleiða” sem veldur erfiðleikum hér, heldur orðið “saga”. Orðið “saga” er auðvitað margrætt. Ég er ekki að tala um söguna í þeim skilningi að sagnfræðingar valdi framvindu sögunnar. Auðvitað ekki. En orðið “saga” getur líka vísað til þeirrar uppsöfnuðu þekkingar (og ég er bara að nota orðið þekking í vísindalegum skilningi en ekki heimspekilegum) sem við höfum um fortíðina. Það er alveg eðlileg notkun á orðinu í samhengi sem þessu. Og það eru fyrst og fremst sagnfræði, fornleifafræði og söguleg málvísindi sem skapa þessa afurð sem við köllum stundum mannkynssöguna, þ.e. þessa uppsöfnuðu þekkingu (í hversdagslegum skilningi þess orðs) um fortíðina.

___________________________________

Fyrra álit

ritter fyrir 23 árum

Sæll,

Já mikið rétt. Það má kannski segja að til sé aðallega 2 sögur; allir liðnir atburðir eins og þeir leggja sig og sú saga sem við þekkjum.

Kv.

Hjörtur J.

Með kveðju,

Fyrra álit

Nuff fyrir 23 árum

Nákvæmlega. Þegar ‘sagan’ gerðist, t.d. í Vietnam stríðinu voru 2 sögur í gangi um hvern einstakan atburð eða atburði þar. Nú hafa sagnfræðingar fengið aðgang að skjölum N-Vietnama og þau skjöl sem BNA hefur gert opinber. Einnig viðtöl við hæðstráðendur um tiltekna atburði. Nú verður til ein saga, ekki menguð af stjórnmálaskoðunum. Það er komin hlutlaus heildarsýn af því stríði. Og verða nú margir að kyngja, til hægri og vinstri, fyrri skoðunum sínum.

All is well as ends Better. The Gaffer.

Fyrra álit

midgardur fyrir 23 árum

gthth: þjóðháttafræði og þjóðfræði eru alveg jafngild fornleifafræði í því að skrifa söguna í þeim skilningi sem þú notar. En hvorki þjóðfræðin né fornleifafræðin eru endilega að eltast við “sögu” þau eru miklu fremur að eltast við kringumstæður, umhverfi, lífshætti, siði osfrv. Eins konar mosaík. Sagnfræðingur getur hugsanlega sagt okkur hvað gerðist í höllinni, fornleifafræðingur getur sagt okkur hvernig þessi höll hefur hugsanlega litið út og þjóðháttafræðingur getur hugsanlega sagt okkur frá lífsháttunum í höllinni. Við getum síðan bætt við ættfræðingum sem geta hugsanlega rakið ættir fólksins fram og aftur í tíma. Erfðafræðingur getur aðstoðað við að staðreyna þessi ættartengsl osfrv.

Spyrja má hvort sagnfræðin sé samheiti á uppsafnaðri þekkingu um fortíð manna eða hvort hún sé eingöngu einn af þáttur af mörgum, þ.e. sá þáttur sem leitast við að segja okkur hvað gerðist? Sumir myndu segja að sagnfræðin leitist eingöngu við að segja okkur hvað gerðist en samheitagreinin sé ekki enn til. Félagsfræðin sé misheppnuð tilraun í þá áttina.

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

midgardur: Bíddu hvernig fer þjóðháttafræði að því að segja okkur frá lífinu i höllinni? Hvaðan koma heimildirnar fyrir lífinu i höllinni? Ef þær eru ritaðar þá er það sagnfræði sem gefur henni upplýsingarnar, ef þær eru ekki ritaðar heldur áþreifanlegar, þá er það fornleifafræðin sem gefur henni upplýsingarnar. Og að lokum má ekki gera of lítið úr sögulegum málvísindum.

___________________________________

Fyrra álit

midgardur fyrir 23 árum

gthth: þjóðfræði/háttarfræði styðst oft við munnmæli sem greinin hefur safnað saman af kostgæfni. Þannig hefur oft komið í ljós að munnmæli geta verið áreiðanlegri heimildir en ritaðar samtímaheimildir. Þetta er sérstaklega mikilvæg aðferðafræði í ólæsum samfélögum (reyndar hefði ég átt að nefna mannfræði í þessu sambandi þar sem hún hefur sérhæfst í að fjalla um samfélög sem búa ekki við ritmenningu).

Síðan má benda á að fornleifafræðin hefur ekki fundið alla gamla hluti, þeir geta líkið gengið á milli kynslóða eins og munnmæli. Slíkir hlutir eru oft viðfangsefni þjóðfræðinnar.

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

midgardur: En allt sem þú segir einskorðast svo að segja við samtímann og nýliðinn tíma. Hvaða munnmæli er hægt að tala um í sambandi við t.d. Persastríð? Eða Pelópsskagastríð? Enginn er á lífi lengur sem upplifði þetta og það er fráleitt að taka munnmæli fram yfir ritaðar heimildir um þessi stríð.

Mannkynssagan er æði löng. Og megnið af henni er ekki umfjöllunarefni þjóðfræði. Ef þú hugsar til dæmis um fornaldarsögu þá er ekki neitt annað en ritaðarheimildir, fornleifar og söguleg málvísindi sem skiptir máli.

p.s. Ég sagði aldrei að fornleifafræði hefði fundið alla gamla hluti.

___________________________________

Fyrra álit

midgardur fyrir 23 árum

gthth: Munnmæli geta verið meira ein þúsund ára gömul og jafnvel eldri. Ég er ekki með nein dæmi í kollinum en bendi á bók Jón Hnefils Aðalsteinssonar um þjóðfræði.

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

midgardur: Þú afsakar ef ég svona almennt séð tek ekki trúanleg 1000 ára gömul munnmæli :)

___________________________________

Fyrra álit

midgardur fyrir 23 árum

gthth: ýmis sagnaminni hafa sýnt sig að vera upprunalegri en ýmsar ritaðar heimildir. Þessar heimildir eru ekki endilega “saga” eins og ég nefndi fyrr og sama gildir um fornleifafræðina. Hún ljóstrar mjög lítið upp af “sögu”.

Varðandi stöðugleika sagnageymda langar mig að vitna í ritgerð sænska þjóðfræðingsins Anna B Rooth um Öskubusku í austri og vestri en þar segir í niðurlagi bókarinnar bls.141-2:
“… Til er fornegypsk saga -ekki Öskubuskusaga- sem skráð var á papyrus u.þ.b. 1300 f.kr. Þessi sama saga hefur lifað í munnlegri geymd í Mið-Austurlöndum fram á okkar daga. Afbrigðið frá Suður-Arabíu sem skráð var um síðustu aldamót er svo líkt fornegypsku gerðinni að sum minnin -sem augljóslega hafa misskilist í fornegypsku sögunni -verða skiljanleg í þessari nýju gerð frá Suður-Arabíu. Má næstum því segja að þessi gerð sé trúverðug ”eftirmynd“ hinnar fornegypsku, enda þótt 3000 ár séu á milli þeirra”.

Í þessu tilviki er þannig til 3000 ára gamalt handrit til að staðfesta stöðugleika sagnageymdar mælasögu. Oft er auðvitað ekki til ritaðar heimildir sem geta staðfest stöðugleikan á jafn ótvíræðan hátt og að ofan. En með öðrum aðferðum sem eru t.d. ættaðar úr sögulegum málvísindum er hægt að “aldursgreina” og “upprunagreina” ýmis minni munnlegra geymdar. Þessar aðferðir eru í sjálfu sér jafn öruggar og hver önnur textarýni.

Fyrra álit

cosmo fyrir 23 árum

“Sagan er hlekkir af eftirvæntingum, vonum, og vonbrigðum” var mér einusinni sagt.

Ég hef haft áhuga á henni alla tíð síðan.

Kv…
[Ç]

Fyrra álit

Kjarrval fyrir 23 árum

gthth á svo sannarlega skilið admin stöðuna.

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

Ég held reyndar að ritter gæti orðið betri admin, enda sagnfræðinema. Ég er nú bara heimspeki- og fornfræðinemi. Svo virðist hann líka sem hann verði frekar aktívur hérna :)

___________________________________

Fyrra álit

ritter fyrir 23 árum

Sæll,

Þakkir enn og aftur fyrir góð orð í minn garð. Ég er eins og áður alveg til í að sjá um þetta, en er samt alveg sama hver er admin ef það er bara einhver virkur og sanngjarn aðili með áhuga á sögu :)

Kv.

Hjörtur J.

Með kveðju,

Fyrra álit

gthth fyrir 23 árum

Ég er sammála því. Og þó finnst mér mestu skipta að sá sem er admin sé sanngjarn maður sem hefur eitthvert vit á efninu. Það er ekkert stórmál þótt hann sé ekki sá virkasti, eins og sést á sumum áhugamálum, þó það saki að sjálfsögðu ekki :)

___________________________________

Fyrra álit

ritter fyrir 23 árum

Sæll,

Nei það er satt :)

Kv.

Hjörtu

Með kveðju,

Fyrra álit

Sagnfræði

Sagnfræði

Ofurhugar

Stjórnendur

Hverjir eru inni

Greinar

Sagnfræði hvað?

Dýr

Dægurmál

Fræði

Leikir

Lífið

Lífsstíll

Margmiðlun

Menning

Skjár

Sport

Tónlist

Tækni

Vélar

Hugi