Tja, ég hef nú spilað á píanó í hátt í 15 ár, kannski ég geti fleygt mínum tveim aurum í þráðinn.

Fyrir mér, er tilgangurinn með því að spila eitthvað gamalt og gott verk ekki sá að spila það á sinn eigin hátt eða einhvern nýjan, þó svo að það geti verið skemmtilegt að gera svo ef vel tekst til. (Man sjálfur eftir upp-djassaðri útgáfu að Rondo Alla Turca eftir Mozart spilaða af píanistanum Graham Scott sem heppnaðist frábærlega.) Heldur að gera það svo vel að það sé eins og tónskáldið sjálft sé að miðla því til manns.
Það sem er það besta eru tengslin sem virðast skapast á milli flytjanda og hlustenda þegar að verk hefur heppnast fullkomlega í flutningi, eins og allir vilja heyra það. Ég hef sjálfur sokkið svo djúpt í flutning að ég hafi ekkert munað eftir því sem gerðist á milli þess þegar ég byrjaði og þegar ég endaði.
Ef það gerist, er það gulls ígildi.

Og hvað varðar tónskáld í dag, það er held ég mjög lítill markaður fyrir slíkt í dag þannig að maður þarf að kafa svoldið eða vera heldur inn í kerfinu, en ekki hafa það eftir mér. Það eru örugglega sumir sem geta svarað þér betur þar.

ÞAð er allt allt allt annað að spila með stórri hljómsveit verk eins og William Tell eða eitthvað álíka en að spila einn tónlist á píanó. Ég hef gert bæði, spilað á píanó, spilað með sinfóníuhljómsveit og spilað með lúðrasveit. Þetta er svo merkilegt og svo gaman út af því að maður sjálfur er að gera þetta. Allir eru að vinna saman og þá kemur þetta rosalega fallega heildarverk sem hefur kostað blóð, svita og tár. Það er allt annað að spila í hljómsveit en á píanó.

Ég hef núna æft á píanó í sex ár og hef bæði þurft að ganga í gegnum súrt og sætt. SEm betur fer er sætt tímabil hjá mér núna. Málið er að sum tónlist er ekki hönnuð fyrir píanó, ekki samin fyrir píanó. Ég hreinlega þoli ekki að spila lög sem voru samin fyrir sembal, eins og allar þessar prelúdur eftir JS Bach, það er bara eitthvað sem ég þoli ekki. Sérstaklega ekki þegar það er spilað á sembal, en það er bara ég. ÞAð er það leiðinlega sem maður gerir á píanó, það er að spila barrokk. Þessi tónlist er ekki hönnuð fyrir píanó, þetta er gert fyrir strengjahljómsveit og þegar strengjahljómsveit flytur þessi lög þá eru þessi lög yndisleg, en ekki þegar vitlaust hljóðfæri er að flytja það. Það að vera að útsetja Vorið eftir Vivaldi fyrir píanó er sökk. Passar ekki. Tilfinningarnar komast ekki til skila.

Svo er til tónlist sem er hönnuð fyrir píanó. Grieg, Chopin, Liszt, Debussy, Schostakovic, Rachmankopf og svo videre og videre. Þessi tónlist er samin fyrir píanó og þessi lög elska ég að spila á píanó. Ég hreinlega elska að heyra drungalegu nocturnurnar hans Chopin, spila þjóðlegu lögin efitr Grieg og fjörugu lögin eftir Debussy. þarna næ ég að nálgast píanóið, þarna næ ég að koma mínum tilfinningum til hlustandans.

Eitt lag er aldrei spilað alveg nákvæmlega eins af mismunandi flytjendum. Hver flytjandi, hver stjórnandi, leggur til bút af sinni sál í verkið og gerir það sérstækt. Þess vegna nenna sumir að leggja sál sína í það að spila eldgamla tónlist eftir rotnandi höfunda. Það er mjög auðvelt að fá slæma reynslu af því að spila klassísk lög á píanó þar sem þetta snýst oft bara um að fá fingrasetninguna rétta og þá oft gleymast tilfinningarnar.

Ég elska að spila jazz og blús og ég elska að spila klassíska tónlist frá rómantíska tímabilinu. Það er rosalega stutt þarna á milli oft á tíðum. Golliwogg's cakewalk t.d. eða Le petit Negre eftir Debussy hefur alveg svakalegan keim af jazz en Debussy dó náttúrulega 1918, einmitt þegar þessi yndislega tónlistastefna var að mótast.

En ég ætla að benda þér á það að það er svo allt öðruvísi að vera hluti af hljómsveit og flytja verk en að sitja einn við píanóið og æfa einhverja Nocturnu, en á sama tíma er það eins. Við erum að setja lítinn hluta af sál okkar í eitthvað verk sem einhver snillingur gerði fyrir 100 árum. Það þarf ekki að breyta því til þess að það verði skemmtilegt, það þarf bara að gefa svolíltið eftir sér og leyfa tónunum að njóta sín. Það er alveg mögnuð upplifun…

Kannski væri gott að skilgreina hugtakið klassík fyrst. Klassík er eitthvað sem byggir á hefð, klassík eru hugmyndir sem eru margar kynslóðir í þróun.

Sjálfur hef ég mætt á nokkra af tónleikum nýklassískra tónskálda og hef oftast verið of há prósenta áhorfenda. Fólk virðist ekki hafa neinn áhuga á þessu, enda skilur það ekki neitt í neinu (og sjálfur hef ég oft verið frekar týndur á þessum nútímatónleikum) því tónskáldin byggja á klassískum grunni og þegar fólk kemur á nýklassíska tónleika án þess að hafa nokkurn grunn þá verður það jafnundrandi og einhver sem sér bara kirsuberið ofan á glæsilegum ísrétti og segir: “Á þetta að vera ÍS?!”. Margir hrópa upp fyrir sig að þetta sé ekki tónlist fyrir fimm aura og þar fram eftir götum. Líf nýklassíska tónskáldsins hlýtur að vera mjög vanþakklátt og óþekkt, sérstaklega þegar enginn skilur hvurn fjandann það er að gera.

Ég talaði um að klassík byggði á hefð, og til hvers að hafa einhverja hefð ef að hún er endalaust brengluð af vanhæfum tónlistarmönnum sem geta ekki gefið verki líf án þess að breyta nótnaröðinni og pælingum tónskáldsins. Misskildu mig ekki, mér finnst djass skemmtilegur, en það er “easy coctail” að nýta sér laglínumótun tónskáldsins og grófar styrkleikabreytingar til að segja eitthvað. Miles Davis var ekki frægur fyrir að spinna einhver kyngimögnuð sóló villt og galið, hver einasta nóta lifnaði við höndum hans og meinnti eitthvað, það er það sem hann er frægur fyrir. Alveg eins eru vinsælustu klassísku tónlistarmennirnir eru ekki þeir sem geta spilað sem “fullkomnast”, auðvitað geta þeir spilað betur en flestir, heldur þeir sem ná að gefa verkunum líf með flutningi sínum. Besta upptaka sem ég á er af verki sem tónskáldið var varla neitt frægt af, flutningurinn annara gæti verið “réttari”, en þessir tónlistarmenn gátu gefið nótunum líf, haft vald á þeim og haldið tilfinningalegu jafnvægi, og ójafnvægi þegar það átti við. Þessi snilli gerir það að verkum að þegar ég hlusta á þesa upptöku flýt ég inn í verkið (sem er að hætti Schumanns algjört draumaland). Þetta var flutningur Zehetmair kvartetsins á strengjakvartettum Schumanns og ég frétti það um daginn að þessi upptaka hefði fengið Deutsche Grammophon (vinsælasta tímaritið um klassíska tónlist) verðlaunin, þetta er það sem klassískri tónlistarunnendur vilja.

Tónlist án tilfinninga á sér hvergi stað í tónlistarsögunni. Á “klassíska” tímanum (18. öld) þegar menn litu á tónlist sem saklausan munað og pældu í hárnákvæmu jafnvægi og hlutföllum í listum litu svokallaðar kadenzur dagsins ljós, en kadenza er hluti úr konsert það er sem einleikarinn spinnur frjálst sóló án undirleiks hljómsveitarinnar. Á barrokktímanum, þar sem hárnákvæmur taktur og massíf tón- og hljómfræði var í hávegum höfð, höfðu flytjendur mikið frelsi til skreytinga (sem þeir áttu að spinna) og örugglega hvergi í tónlistarsögunni, fyrir tilkomu djassins, þar sem hver flutningur á verki var jafn ólíkur öðrum.
Það er kannski helst á rómantíska tímabilinu þegar tónskáldin sjálf gerðust grýðarlega tilfinningaheit að flutningur fór að staðna, menn fóru að tala, og tala enn, um “að semja kadenzur” (sem átti alveg við á þeim tíma) og mjög nákvæmar leiðbeiningar um styrkleikabreytingar og stíl settu flytjendum þröngar skorður.
En nú á tímum þegar sumir semja jafnvel aðeins tónbreytingarforrit og segja við flytjandann: “Spilaðu eitthvað” þá er enginn ástæða til að örvænta.

Klassísk tónlist eykur stærðfræði getu.

Ég er ósammála þér. Klassísk tónlist er þennig uppbygð að hún fylgir öllum reglum um tónlistasmíði og ef þú breytir nótum og hryn þá þarftu að breyta miklu meira. Líka þessi lög sem eru frá Motzart og þeim eru svo gömul að það er óviðing við þá að breyt því sem hann hefur skapað. Þú myndir ekki breyta bók eftir rithöfund það væri mjög asnalegt líka…tónlist er bara talið auðruvísi…pældu í því þannig

Reyndar hefur barrokk-jazz verið uppgötvaður en þar voru pákur og trompetar víst í aðalhlutverki. Þarna byrjuðu menn með eitthvað mjög einfalt, bara lítinn hljómagang eða laglínu og spunnu útúrþví nokkuð langa tónleika. Alveg sama pælin og í jazzinum… Þetta var fyrir 300 árum.