teleute fyrir 20 árum, 6 mánuðum Fjöldi lestra: 713

Um Höfundarrétt á Internetinu.

Um höfundarrétt á internetinu.

Það er mín skoðun að allir sem skrifa áhugaspuna og pósta á netinu ættu að kynna sér höfundarréttarlög, enda rosaleg spurning hvort að áhugaspuni sé yfirleitt löglegur.

Flestir rithöfundar líta framhjá áhugaspunum. Við sem skrifum í Harry Potter fandominu erum svo heppin að höfundurinn að heiminum sem við skrifum í er einstaklega skilningsrík, og rosalega stolt af því að vera okkur innblástur. Það er samt ekki alltaf tilfellið; Anne Rice, sem skrifar The Vampire Chronicles (Interview with a Vampire, Queen of the Damned o.s.frv…) hefur tildæmis lagt blátt bann við öllum áhugaspunum, og kærir þær heimasíður sem hafa uppi áhugaspuna úr hennar bókmenntum.

Höfundarréttarlög eru sett til verndar vitsmunalegum eigum okkar. Á venjulegri íslensku, höfundarréttarlög eru til staðar til að enginn geti stolið því sem við búum til og þóst hafa búið það til sjálfur.

Höfundarréttur gengur í gildi um leið og verkið er komið út úr höfðinu á okkur og á einhvern áþreifanlegan miðil, svo sem pappír, diskettu, internetið, striga, nótnablað, geisladisk, vídeóspólu og svo framvegis. Þetta gildir um hvað sem er sem þú skapar, alveg sama hvort það er ritverk, mynd, tónlist, dans, eða kvikmynd, svo dæmi séu tekin. Þetta gengur svo langt að meira að segja TÖLVUPÓSTUR lýtur þessum reglum.

Sá sem er eigandi höfundarréttar fyrir tiltekið verk hefur ýmis réttindi sem er ólöglegt að brjóta á. Sú manneskja er sú eina sem má:

Endurnýja verkið
Búa til “afleidd verk” (áhugaspuni er t.d. afleitt verk. Eins kvikmyndaútgáfa af bók)
Fjölfalda verkið
Dreifa eintökum af verkinu
Sýna verkið opinberlega
Flytja verkið opinberlega

Eða gefa öðrum leyfi til að framkvæma eitthvað af þessu.

Það eru allskonar undantekningar á þessum reglum, auðvitað. Áhugaspuni er í grundvallaratriðum ólöglegur, en JK Rowling er skilningsrík. Af heimasíðunni hennar, <a href="http://www.jkrowling.org“>jkrowling.org</a>:

”Fan fiction is really fun, though, and I am so proud to think that Harry Potter inspired so much creativity!“

Þó mæli ég eindregið með notkun ”disclaimera“ (Hjálp! Íslensk þýðing? Einhver?) sem ættu að vera öllum kunnuglegir sem heimsækja erlendar síður. Algengustu ”disclaimerarnir“ eru einhvernvegin svona:

Þessi saga er byggð á persónum og aðstæðum sem voru upphugsaðar af JK Rowling, og eru í eigu JK Rowling auk ýmissa útgefenda, svo sem Bloomsbury Books, Scholastic Books, Warner Bros., Inc og Bjarts Bókaforlags. Sagan er ekki skrifuð í gróðaskyni og ég ber fulla virðingu fyrir höfundarrétti höfundar. 

Þetta er svo póstað í byrjun hverjar sögu, þar sem fram kemur einnig hver skrifaði söguna og aðrar upplýsingar sem höfundurinn vill láta koma fram áður en maður getur byrjað að lesa.

Og hér komum við að kjarna málsins: Höfundarréttarlög eru nefnilega líka gild fyrir áhugaspuna. Það þýðir að ef þið eruð búin að skrifa áhugaspuna einhversstaðar, hér á Huga eða hvar sem er annarsstaðar, þá eigið þið höfundarréttinn að ykkar sögu og öllum þeim karakterum sem þið hafið búið til í kringum hana. Ef einhver stelur sögu eftir ykkur getið þið kært hann. Einfalt mál.

Þetta gildir líka um gerð áhugaspuna eða fanart síða. Ef ykkur langar til að búa til svoleiðis síðu með áhugaspunum eða fanart á, verður að biðja höfundana um leyfi. Margir höfundar segja alltaf já, en vilja vita hvar sögurnar þeirra er að finna. Aðrir höfundar, og sérstaklega fanart listamenn, segja alltaf nei.

Fanart listamennirnir eiga sérstaklega við það vandamál að etja að fólk er að setja myndirnar þeirra upp á síðum út um allan heim, og teiknistíl er auðveldara að þekkja en ritstíl, svo þó að þeir séu að nota nick þá átta kunnugir sig strax á því hver er að teikna. Margir af bestu listamönnunum vinna við myndskreytingar og hafa fanart sem hobbý og því getur verið mjög neyðarlegt fyrir þá ef misgott fanart, sem er eftir allt saman hobbý, er dregið fram í dagsljósið í þeirra alvöru lífi! Ég þekki fólk sem hefur lent í þessu, eins og til dæmis vinkona mín hún <a href=”http://www.artdungeon.net“>Seviet</a> - þeim finnst það ekkert sérstaklega gaman.

Best er að fylgja bara venjulegum kurteisisreglum því þá er nokkuð víst að fandomið gangi allt vandræðalaust fyrir sig, en stundum getur verið gott að minna alla á leikreglurnar :)

<a href=”http://www.livejournal.com/users/misspince“>Mis s Pince</a>

…

Heimildir:
<a href=”http://home.istar.ca/~delric/Copyright.htm“>A Fanfiction Writer’s Guide to Copyrights</a>
<a href=”http://mason.gmu.edu/~montecin/copyright-interne t.htm“>Copyright and the Internet</a>
<a href=”http://www.fplc.edu/tfield/copynet.htm“>Copyrig ht on the Internet, by Thomas G. Field.</a>
<a href=”http://www.lib.ncsu.edu/scc/tutorial/copyuse/cop ybas1.html">The Copyright Tutorial</a

[Notanda eytt] fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Jahá… interesting!

Fyrra álit

potter01 fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Veistu, það er nokkuð til í þessu.
Sem betur fer er J.K. skilningsrík. En fólk þarf aðeins að hugsa áður en það byrjar að skrifa svona.

Vel skrifuð grein *klapp klapp klapp*

Fyrra álit

larandaria fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Góð grein!
Hef einmitt tekið eftir því að eins strangt og þetta er nú á öðrum síðum hefur vantað upp á þennan hluta hérna á huga. Bæði er ólöglegt og svo argasti dónaskapur að halda uppi myndum eftir aðra án þess að láta þá vita, biðja þá um leyfi og ég hef meira að segja séð myndir uppi án þess að látið sé vita hver teiknaði þær.
Allt annað mál er að gefa upp linka á slíkar síður, því er oftast vel tekið af eigendunum og ekki þarf að biðja um sérstakt leyfi.

Sama með sögur (áhugaspuna). Að hafa svona tilkynningu í upphafi sögu er góður siður sem hefur ekki reynst neitt nema vel.

Þá kem ég að annarri spurningu sem kannski einhver hér veit svar við… eru einhverjar reglur á huga um ratings? Það er að setja upp sögur sem ekki hæfa öllum aldurshópum? Bara að velta fyrir mér…

Daddy, don't ever die on a friday! It can seriously damage your health!

Fyrra álit

Tzipporah fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Mjög góð grein og þörf áminning. Mér persónulega finnst óþarft að setja svona riftunarákvæði í byrjun hvers kafla. Mér finnst gott og gilt að setja það inn í byrjun sögunnar, en full mikið að setja það í hvern kafla. Sérstaklega á síðu eins og huga, þar sem kaflarnir eru mjög stuttir og allir þeir sem stunda vefinn vita að um er að ræða áhugaspuna, enda reglur um áhugaspuna og fleira að finna á síðunni.

Varðandi spurningu þína larandaria þá hefur ekki komið til þess enn að við höfum þurft að hafna spuna vegna söguþráðar sem ekki var við hæfi yngri lesenda vefsins. Aftur á móti er ég ekki viss um að hugi.is/hp sé kannski rétti staðurinn fyrir efni sem hæfir ekki öllum aldurshópum. Sérstaklega þar sem meirihluti notenda er á aldrinum 10-14 ára.
En persónulega drullu langar mig að lesa sögu eftir þig, hef lengi spáð í það, frá því þú sagðir mér fyrst að þú hefðir verið að skrifa. Er einhver séns að þú segir mér hvar sögurnar þínar er að finna?

En varðandi svona áhugaspuna í heild þá verð ég að vera sammála því að Rowling er ósköp ljúf með það að vera stolt af heimi sínum og stolt af því að hennar sköpun skuli vekja svona mikla sköpunargáfu í hjörtum annarra, ungra sem og þeirra sem eldri eru. En mér skilst líka að Tolkien hafi alltaf ætlast til þess að heimurinn hans (middle earth) yrði notaður sem vettvangur fyrir aðrar sögur, en eftir að hann dó og afkomendur hans tóku við höfundarrétti hefur verið lagt blátt bann við því að aðrir semji útfrá verkum hans. Þetta finnst mér mjög grátlegt því öll sú vinna sem hann lagði í að gera heiminn eins fullkominn og hann nú er nýtist ekki nema brot af því sem hann ætlaðist til. Sorglegt.

En svo eru ýmsir aðrir sem leyfa áhugaspuna, s.s. Star Wars og Star Trek, þúsundir bóka sem búið er að gefa út á þeim vettvangi eftir fleiri, fleiri höfunda.

Annars finnst mér höfundaréttalög oft vera komin langt út í öfgar. Mér finnst gott og gilt að fólk skrifi ekki um persónur og heima annarra nema með tilvísun í hið upprunalega, en þegar kemur að myndum og fleira sem sett er á netið þá finnst mér það út í hött að vera með vesen í kring um birtingar á öðrum síðum. Ef þú vilt ekki að verkin þín séu tekin af síðunni þinni og sett upp á fleiri stöðum þá setur þú þau bara ekki inn á netið. Ósköp einfalt.
Þetta jafnast alveg á við að gera eftirprentanir af eigin málverki og senda í öll hús bæjarins og verða svo pirraður yfir því að einhver hafi hengt eftirprentunina upp á vegg hjá sér. Það sem þú vilt ekki að aðrir noti eða sjái, sendir þú ekki út á netið. (þessi þú sem ég að minnast á er bara einhver, ekki neinn sérstakur)

Mér var nú alveg nóg boðið þegar ég sat í fyrirlestri í skólanum í byrjun ársins og kennarinn tilkinnti okkur að hún vildi ekki setja glærurnar sínar á netið því að það væri spurning um höfundarrétt. Höfundaréttur er góður og gildur, en allt getur farið út í öfgar.

Kveðja
Tzipporah

Fyrra álit

daxes fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Það felast gífurleg verðmæti í góðu kennsluefni og í háskólum eiga kennarar oft hluta eða allan höfundarrétt að því efni sem þeir búa til. Öfugt við markaðinn þar sem vinnuveitandi á það sem þú býrð til í starfinu, nema annað hafi verið samið fyrirfram.

En listin er oft afleidd eða innblásin af öðrum verkum og það er stórt grátt svæði þar sem hægt er að rífast um hvort verk sé nýtt verk undir áhrifum af eldra verki, eða hvort nýja verkið sé svo líkt hinu eldra að það sé stæling.

En þegar upprunalegar persónur, staðir og atburðir eru notaðar, þá er það klárlega brot á höfundarrétti upprunalegs höfundar, svo Rowling er “nice”.

kv,
DaXes

kv,
DaXes

Fyrra álit

[Notanda eytt] fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Bíddu, er þá ekki leyfilegt að skrifa áhugaspuna um LOTR? skrýtið… ef svo er…

Fyrra álit

teleute fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Það er svona álíka leyfilegt og að skrifa HP áhugaspuna. Ég held að erfingjar Tolkiens líti framhjá því. Það er allavega fullt af ágætis LotR áhugaspunum á netinu, svo… en ég hef ekki kynnt mér það.

Fyrra álit

Hrafnista fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Ég verð aðeins að kíkja inn í þessa umræðu. :)

Það hlýtur að vera einhver misskilningur að það sé bannað að skrifa LOTR áhugaspuna! Það eru nefnilega til alveg fullt af vefsíðum tileinkaðar LOTR áhugaspunum, og sumar þeirra meira að segja nokkuð djarfar (hehe)… Kíkið t.d. á síðurnar www.storiesofarda.com og www.scribeoz.com. Fullt af frábærum pennum á þeim síðum. :) En my point is, það væri alveg örugglega löngu búið að banna þessar síður ef þær væru ólöglegar… hmm, kannski er bara bannað að skrifa LOTR sögur til að græða á þeim?

Ég er reyndar sjálf að byrja að skrifa smávegis LOTR áhugaspuna (ég er með fullt af hugmyndum í kollinum). ;)

Fyrra álit

iamlaw fyrir 20 árum, 6 mánuðum

disclaimer = n. riftunarákvæði h.

Frábær grein og tímabær!

„We are all in the gutter, but some of us are looking at the stars.“

Fyrra álit

Heidis fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Flott grein og vel skrifað en fyrst við erum farin að tala um höfundarétt, er búið að biðja listamanninn um leyfi hvort við megum hafa myndina hans/hennar sem banner?

Ég elskaig

Fyrra álit

phi fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Ég held að internetið teljist ekki með sem áþreifanlegur miðill, ég veit allavegana dæmi um að menn brenni á disk tölvugrafík/vefsíður sem þeir hafa verið að hanna til þess að fá löggildan höfundarrétt.

Ég held líka að þótt einhver eigi höfundarrétt að einhverjum ritum, er ekki víst að það sé ólöglegt að afrita eða ekki, höfundurinn ræður því sjálfur og ef hún leggur ekki bann við þessu er þetta fullkomlega löglegt. En fyrir kurteisissakir mæli ég líka með riftunarákvæðum.

Science. It works, bitches.! ^_^

Fyrra álit

teleute fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Jú, internetið telst einmitt með sem áþreifanlegur miðill… höfundarréttur og skráður höfundarréttur er ekki alveg það sama. Ef þú skráir höfundarréttinn þinn þarftu að leggja fram það sem þú ert að skrá höfundarrétt fyrir, og það er væntanlega það sem þú ert að tala um. Höfundarréttur gildir, alveg sama hvort hann er skráður eða ekki, en ef hann er skráður eru bæturnar fyrir höfundarréttarbrot hærri, og auðveldara að fá þær.

Það eru allskonar undantekningar, auðvitað, eins og “Fair use” klásúlan sem einhver minntist á. T.d. eru gerðar undantekningar ef um efni til menntunar er að ræða, og svo skiptir auðvitað gríðarlegu máli hvort eigandi höfundarréttar hafi orðið fyrir fjárhagslegu tapi eða mannorðsmissi þegar farið er að taka á brotum.

Fyrra álit

Shamaroth fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Mörg lönd hafa lög sem fjalla um svona lagað, t.d. “Fair Use” lögin í Bandaríkjunum, osfrv.

Fyrra álit

Shamaroth fyrir 20 árum, 6 mánuðum

Til að vera alveg heiðarlegur þá skil ég Anne Rice fullkomnlega. Hef verið að rekast mikið á spuna þar sem aðalkarakterar bókanna eru notaðir miskunnarlaust. Persónulega vil ég frekar lesa nýjar sögur, með nýjum persónum, sem gerast einfaldlega í þessum heimi J.K Rowling, en eru að öðru leiti ótengd sögunum um Harry Potter.

Áhugaspuni er mun algengari í kringum tölvuleiki, þá sérstaklega MMORGP, heldur en bókmenntir. Og þar eru lang oftast reglur um “prime fiction”. T.d. myndu Harry Potter sögurnar flokkast sem “Prime Fiction”, og óleyfilegt væri að hrófla við því. T.d. væri ekki leyfilegt að skrifa sögu þar sem Harry Potter myrðir Albus Dumbledore og giftist Voldemort, þótt það væri óneitanlega fyndin lesning.

“Prime Fiction” reglan er góð og gild, og t.d. getur Anne Rice ekki neitað fólki að nota ýmsar hugmyndir hennar um vampírur, þótt hún geti meinað notkun á persónum bóka hennar.

Fyrra álit

Harry Potter

Harry Potter

Ofurhugar

Stjórnendur

Hverjir eru inni

Greinar

Um Höfundarrétt á Internetinu.

Dýr

Dægurmál

Fræði

Leikir

Lífið

Lífsstíll

Margmiðlun

Menning

Skjár

Sport

Tónlist

Tækni

Vélar

Hugi