En maður þarf ekki einu sinni að vera alltaf að fínmóta hugmyndir annarra þó maður kynni sér þær. Maður getur t.a.m. mótmælt þeim. Og þannig hefur mjög oft orðið til frumleg hugmynd sem annars hefði ekki orðið til.

Ég get meira að segja nefnt sögulegt dæmi um einmitt þetta: “Ég játa fúslega: Vísbending Davids Hume var það sem fyrir mörgum árum vakti mig af dogmatískum blundi mínum og beindi rannsóknum mínum í fræðilegri heimspeki á alveg nýja braut. Ég var fjarri því að láta hugmyndum hans eyra…” Immanuel Kant (1724-1804) í <i>Forspjalli að frumspeki</i>.

Frumspeki og þekkingarfræði Immanuels Kants var sem kópernikusarbylting í heimspeki. Kant sneri öllu á hvolf og setti fram mjög frumlegt heimspekikerfi sem hafði gífurleg áhrif. En hann hefði aldrei sett fram þessa heimspeki ef hann hefði ekki fundið hvöt til þess að andmæla því sem hann las í ritum Humes. Hann hugsaði allt upp á nýtt, alveg frá rótum (eins og þú vilt gera). En hann hefði aldrei fengið hugboð um að gera það svona (eða bara að hann þyrfti að gera það yfirleitt) ef hann hefði ekki orðið fyrir þessum áhrifum frá Hume.

Það er ekkert að því að lesa sér til um hugmyndir annarra. Maður þarf ekki að samþykkja þær frekar en maður sér ástæðu til þess. En ef maður ætlaði að hafa þína skoðun og vera fylginn sér, þá þyrfti maður að gæta sín á að ræða ekki heimspeki við aðra menn. Núna þegar þú lest texta eftir mig, eða greinar eftir aðra hér á Huga.is, verður þú fyrir alveg jafnmiklum áhrifum og ef þú læsir Platon eða Kant. Það er alveg jafnmikil hætta á því að þú freistist til þess að bæta og fínmóta þær hugmyndir sem þú lest hérna eins og þær sem þú lest í ritum Descartes eða Humes. Þannig að ef þú ætlar að stunda þessa “nýheimspeki” og vera sjálfum þér samkvæmur, þá þarftu helst að einangra þig svolítið, a.m.k. frá öðrum heimspekilega þenkjandi mönnum.

Ef þú vilt gera það þá er það gott og blessað. En það er alla vega rangt hjá þér að stilla þessu svona upp, að annað hvort stundi maður a) “nýheimspeki” og þá byrji maður frá grunni án þess að kynna sér hugmyndir annarra manna, eða b) “bætingarheimspeki” og þá lesi maður sér til um heimspeki annarra manna en sé þá sífellt að fínmóta þær hugmyndir. Þetta er bara alls ekki rétt. Fyrri möguleikinn er rangur því maður getur byrjað frá grunni þó maður hafi lesið verk annarra og orðið fyrir áhrifum frá þeim (sbr. dæmið um Kant), og seinni möguleikinn er rangur vegna þess að maður getur líka kynnt sér heimspeki annarra án þess að fínmóta einungis þær hugmyndir sem kemst í kynni við (maður getur líka andmælt þeim, t.d. með einhverjum hugmyndum sem hafa aldrei komið fram áður og eru því ekki fínmótaðar hugmyndir frá öðrum).<br><br>____________________________________
<b>Aut tace aut loquere meliora silentio.</