umm sko við búum í fjórum víddum … þremur rýmisvíddum og svo er tíminn

við getum ferðast um fyrstu þrjár að vild en okkur rekur um þessa fjórðu

en hún hefur Mjög mikil áhrif á allt, og alveg eins og við þurfum metra og allskyns til að mæla rúmið þurfum við sekúndur til að mæla tímann sem við búum í … t.d. er ekki hægt að mæla hraða hluta án tíma, hiti í efni er eiginlega ekkert annað en hversu “hratt” frumeindir þess titra … þannig að ef þú hefðir engan tíma hefðirðu engan hita … ?

o.s.frv. endalaust

nenni ekki að koma með meira :D

Þannig að!

Etrnalrest:

Ég þarf aðeins að fá að vera smásmugulegur og hnýta í orð þín. Taktu því ekki illa :)

Þú segir: “Tími eru mínúturnar sem líða, klukkustundirnar, og sekúndurnar sem þú misstir af.” - En þetta er allt annað en að vera gefið og þú hefðir þurft í það minnsta jafn langa grein bara til að sannfæra okkur um þetta. Mér finnst nefnilega miklu nærtækara að segja að sekúndur, mínútur o.s.frv. séu mælieiningar á tímann. Þetta eru hugtök sem við notum til þess að mæla tímann, en þau eru ekki tíminn sjálfur. Ekki frekar en metrinn sem slíkur er rúmtakið sjálft; en við notum hann hins vegar til að mæla rúmtak.

Hvað er sekúnda löng? Jú, vissulega eins löng og við skilgreinum hana. En það er ekki þar með sagt að það sem við notum hana til að mæla sé ekki til. Hvað er annars metrinn langur? Hann er eins langur og við skilgreinum hann (við höfum notað ólíkar skilgreiningar á hann í gegnum tíðina; upphaflega var metri skilgreindur sem einn tíumilljónasti vegalengdarinnar frá norðurpólnum að miðbaug í gegnum París; 1960 byggði skilgreining metrans á bylgjulengd krypton-ljóss, en núna, síðan 1983, er hann skilgreindur sem vegalengdin sem ljósið fer á 1/299792458 úr sekúndu í lofttæmi), en það þýðir ekki að rúmtak eða vegalengdir séu ekki til. Það er raunar athyglisvert að til grundvallar metrakerfinu er tímamæling :)

Þú segir: “Tími er afstætt hugtak”. Já, en ruglaðu samt ekki saman tímanum og mælieiningunum á hann. Tíminn er ekki það sama og mælieiningarnar sem við beitum á hann Ruglaðu ekki heldur saman tímanum og hugmyndum um hann og eðli hans. Tíminn er ekki það sama og allar hugmyndir sem við gerum okkur um hann.

Þú segir: “Tíminn er oftast mældur út frá því að jörðin fari einn hring um möttul sinn á einum degi og að í einum degi séu 24 klukkustundir. í hverri klukkustund eru 60 mín og svo framleiðis. Við hefðum alveg getað ákveðið að það væru 35 klst á sólarhring eða 85. Það bendir frekar til þess að við ráðum þessu en að þetta ráði okkur.” - En þetta bendir bara til þess að við ráðum mælieiningunum á tímann. Jörðin er eftir sem áður jafn lengi að snúast um möttul sinn, hvort sem við skiptum þeim tíma sem það tekur í 24 einingar eða 35 einingar.

Þú segir: “”Tími“ er ekki til þar sem að hann tekur ekki upp pláss.” - En þetta er frekar stór fullyrðing. Og þú þarft að rökstyðja hana. Hvað með tölur, eru þær til? En tilfinningar? Kannski ekki, en ég hef þær samt. Svo getur líka verið að hægt sé að tala um að hlutir séu til í mismunandi skilningi. En nóg um það.

Ég hef skrifað eina grein hér á heimspeki þar sem ég kem inn á heimspekilegar kenningar um eðli tímans, ef þú hefur áhuga. Hún heitir “Hvernig vara hlutir í gegnum tímann?” og þú finnur hana hérna: http://www.hugi.is/heimspeki/greinar.php?grein_id=23478

Það vita allir heilvita menn að tími er ekki neitt. Hvað ætti svosem tími að vera ? nei ég hélt ekki hann er nákvæmlega ekkert. en án tíma væri líf okkar frekar sorglegt, og þá værum við ekki að tala saman á tölvum heldur værum við ekki mikið skipulagðari en víkingar.

Þetta hava menn vitað í mörg 1000 ár og mundu vita enn ef við værum ekki svona spillt af vísindarskáldsögum. Hugsið ykkur ef þið hefðuð aldrey séð vísindarskáldsögu en bara nýasta tækni og vísindi , þá þyrftu menn ekki einusinni að hugsa sig um hvort tími væri hlutur eða hugtak.

En í sambandi við þetta sem þú segir að tími sé ekki til útaf því að hann taki ekkert pláss, ætti þá ekki tildæmis ást , kærleiki, vinátta , traust og hatur ekki heldur að vera til. Þetta er jú bara alltsaman geðhrærur í heilabúi okkar sem er ekki hægt að snerta á nokkurn hlut. bara hugtök sem voru búin til til að skipuleggja heim okkar betur , alveg eins og orðið “Tími”

en ef þið hafið eithvað að setja úta þetta be free to post it.

..þetta er mín skoðun ekki þín..
..Mín þarf ekki að vera rétt..
.. en ég trúi henni þangað til ég heyri eithvað trúverðugra..

Tími er alveg jafn mikilvægur þáttur í tilverunni og rúm. Hann er líka alveg jafn raunverulegur. Það sem við sjáum í þrívíðu rúmi er í raun fjórvítt, það er fjórða víddin sem er tími. Þetta má sjá best á litlu dæmi. Ef við skoðum ákveðinn punkt í þrívíðu rúmi, það getur verið punktur á jörðinni eða ekki allt eftir því sem við viljum.

Ef tíminn er ekki til heldur er bara uppfinning mannanna þá geta hlutir ekki farið eftir tímanum, því þeir fylgja eðlisfræðilögmálum sem maðurinn bjó vissulega ekki til. Þá getum við sagt sem svo: fyrst tíminn er í eðli sínu ekki til þá geta aldrei verið tveir hlutir á sama stað, vegna þess að ekki er hægt að segja að þeir hafi verið þar á sitthvorum tímanum.

Þetta er augljóslega rangt og má rökstyðja það t.d. bara með fólki sem labbar í Kringlunni eða bílum sem keyra á götum. Vissulega hljóta einhverjir tveir, og eflaust miklu fleiri, að hafa stigið yfir nákvæmlega sama punktinn í Kringlunni.

Það varð samt ekki árekstur og það er vegna þess að til er fjórða víddin, tíminn. Það þarf með öðrum orðum ekki bara þrjú hnit til að staðsetja hlut innan veraldarinnar, eins og áður var talið, heldur fjögur.

En fyrst við erum komnir út í eðlisfræðilegar pælingar um samspil tíma og rúms þá má geta þess til gamans að einn helsti frömuður á þessu sviði, þ.e. hvað varðar sameingingu tíma og rúms í svokallað tíma-rúm, var Albert Einstein. Þessi hugsun birtist hjá honum þegar hann setti fram kenningar sínar um afstæði allra hluta.

Eðlisfræðingar nútímans hafa síðan útvíkkað þessa kenningu Einsteins með tilliti til tilvistar fyrirbæra eins og kvarka og ekki síst með tilkomu strengjafræðinnar, en ég mun ekki fjalla meira um hana hér. Samkvæmt nýjustu kenningum geta víddirnar verið mun fleiri, sumar kenningarnar segja 10, aðrar 16, enn aðrar 48 og enn aðrar segja óendanlega margar víddir. Þessar „auka“ víddir eru bara svo smáar að við sjáum þær ekki.

En samt sem áður eru pælingarnar sem þú setur fram í greininni þinn ekkert út í hött. Menn hafa lengi velt því fyrir sér hvað þetta fyrirbæri tíminn væri og hafa komið fram fjölmargar kenningar um það. Eflaust eiga eftir að koma fram mýmargar nýjar líka, en það er víst bara framtíðarinnar að hugsa fyrir því.

Það er einnig rétt hjá þér að tíminn er að sumu leiti uppfinning mannsins, þ.e. tímatalið er uppfinning mannsins. Það er ekkert sem segir að það sé rangt að skilgreina tímatalið út frá einhverju öðru, svo sem göngu sólkerfisins umhverfis Vetrarbrautina eða klaktíma fiskseiða. Þetta er bara tilviljun sem ræður því hvaða tímatal verður ofan á í baráttunni.

En það er líka gaman að velta því fyrir sér afhverju þetta tímatal varð ofan á, þ.e. tímatal byggt á göngu jarðar um sólu og göngu tungls um jörðu, svo ekki sé talað um snúning jarðar um sjálfa sig. Þetta er líklegast vegna þess að þetta eru einu stærðirnar sem menn til forna gátu greint. Menn greindu árstíðarskiptingar, þeir greindu birtu skiptingar þær sem við köllum í dag nótt og dag. Þeir greindu þá hluti sem voru augljósir í náttúrunni og drógu ályktanir og skilgreindu út frá því.

Til að draga mál mitt saman í eitthvað stutt og kjarnyrt þá má segja að tíminn sé vissulega raunverulegur og fullkomlega eðlilegt fyrirbæri, það er einungis túlkun okkar á honum sem er afstæð.

Þetta er einfalt. Tíminn er afstæður eins og þú segir. En það fann engin upp tímann. Tíminn er settur upp sem mælieinig svo mannkynið geti lifað af. MAnnkynið notar tíman til að finna út hvenar er best að planta niður fyrir næsta tímabil osfrv.

Og ef tíminn er afstæður, þá getum við séð hann hægar, hraðar eða stoppað hann. En hvernig það er gert það vitum við ekki. Eitt vitum við þó að ef við ferðumst um á ljóshraða lýður tímin talsvert hægar.

Að lokum vil ég vitna í Spámennina í Ormagöngum í DeepSpaceNine(StarTrek) sem er nú bara fínt vitna í; “Mannkynnið lifir línulegum tíma, línulegur tími er eitthvað sem við skiljum ekki, hjá okkur ER tíminn”

hmm… ég er ósammála því að segja að tíminn sé á einhvern hátt óraunverulegri en rúm, því til stuðnings má benda á að allt sem við segjum að sé til þarf að uppfylla a.m.k. fjögur skilyrði til þess; lengd; breidd; hæð; og tími. Ef fyrirbrigði vantar einhvern af þessum fjórum hlutum þá getur hann ekki verið “til” (þá er ég að meina það sem getur verið til efnislega sé, auðvitað falla tilfinningar ekki undir þennan hatt:)

Svo hef ég oft hugsað sem svo að tímaskyn sé í raun bara sjötta skilningarvitið okkar, og tíminn sé þá bara það sem við skynjum, á sama hátt og hljóð er það sem við heyrum.

Jæja, það hafa komið ófáar umræður hérna á þetta áhugamál um tímann.

Þegar ég var að lesa nýverið undir eðlisfræðiprófið(“Kraftur og hreyfing”) rakst ég á fyrirsögn í kaflanum “Mælingar í vísindum” sem bar heitið “tími”.
Svo ég taki nú orðrétt uppúr bókinni:

“Tími er flókið og illskýranlegt hugtak sem skiptir þó verulegu máli bæði í vísindalegum mælingum og í daglegu lífi fólks. Tíminn er samfella sem tekur ekkert rúm og líður án afláts og er jafnvel talinn óendanlegur. Hann er eitt af grunnhugtökum eðlisfræðinnar og er notaður til þess að skipa atburðum á tilteknum stað í ákveðna röð og mæla hversu langt líður á milli þeirra. Hann hefur valdið mestu hugsuðum ómældum heilabrotum, því að svo virðist sem tíminn líði ekki alltaf jafn hratt. Hann líður hægar hjá þeim sem fara með miklum hraða.”

(Þetta var örugglega sá partur af bókinni sem ég las með mestum áhuga…)

Svo eru hérna 2 linkar á greinar sem ég hef skrifað um tímann…

http://www.hugi.is/heimspeki/greinar.php?grein_id=26008

http://www.hugi.is/heimspeki/greinar.php?grein_id=24726

Að lokum læt ég fljóta með ljóð eftir Þórarinn Eldjárn, um óendaleikann. Helvíti skemmtilegt! :)

Óendanleikinn er óendanlegur
eða hvað?
Endar hann samt ekki einhvernveginn
á einhverjum stað?

En ekki væri hann óendanleiki
ef hann gerði það!

Einhvers staðar eru samt mörkin
aldrei sú hugsun venst
að hann sé a þenjast, enda veit enginn
út í hvað hann þenst.

-Út í tómið …segja sumir
svolítið óstyrkum róm.

Hjá öllu því gáfaða og gegna fólki
má greina falskan hljóm
því einhvers staðar enda hlýtur
einnig þetta tóm.

-hvurslags-

Víddir voru í fyrstu eingöngu stærðfræðileg hugtök sem seinna var farið að nota til að lýsa raunverulegum hlutum. Við lifum ekki í þrem, fjórum eða fleiri víddum. Aftur á móti er hægt að nota víddir til að gera stærðfræðileg líkön af heiminum sem við búum í. Þar þarf minnst fjórar víddir til sem hafa ekki allar sömu stærðfræðilegu eiginleika. Þó hægt sé að líkja eftir heiminum með þessum aðferðum upp að einhverju marki, þýðir það ekki að heimurinn sé svona. Ekki rugla saman líkönum og raunveruleika, það eru of margir sem gera það nú þegar.

Herna sko thu getur sagt svona hluti um allt eg meina eins og hversu langur er meter hann er eins langur og okkur synist nema ad thad var einhver gaur sem skipti lengd fra nordurpol og nidur a midbaug thannig ad ut komu nokkud margir metrar og nakvaemlega thad sama a vid um timann thad var einhver gaur sem skipti gangi stjarnanna upp i minn einingar og ut kom okkar timatal thad er haegt ad seiga eitthvad eins og thu ert ad seigja i sambandi vid hvad sem er allt thetta nutima dot s.s. timinn, meter og liter hefur allt vid eitthvad staerra ad stydjast

Að mínu mati er tíminn skynjun einstaklingsins. Ég gæti þannig séð lifað á allt öðrum hraða/tíma heldur en allir aðrir. Skynjunin segir mér síðan hvernig ég skynja tíma annara. Og það veltur á minni eigin skynjun.
Tíminn væri ekki til án efnis. Vegna þess að tíminn er það sem mælir hreyfingu eins punkts til annars, þeas fjarlægðir. Og fjarlægðir væru ekki til (allaveganna eins og við skynjum þær) án efnis.

Ég held líka að fortíð og framtíð séu ekki til. Fortíð er minning, eða eitthvað sem maður les í bók. Og framtíð er von, ætlun eða væntingar sem kunna eða kunna ekki að gerast. Núið er þá það eina sem er raunverulegt.

Og ef þú blandar þessum tveim hugmyndum saman, þá er allt blekking hugans/skynjunar. Tími, rúm og efni eru aðeins “mælanleg” í huga hvers og eins og hann er breytilegasta fyrirbæri sem til er. Þannig að “in theory” ætti að vera hægt að breyta skynjunum hugans þannig að heimurinn verði allt öðruvísi, þó svo að í “raun og veru” hafi ekkert breyst nema skynjun einstaklingsins sem skynjar.

Allt er afstætt, ekki miðað við eitthvað utanaðkomandi viðmið, heldur manns eigin huga. Hann getur breytt öllu sem er í kringum okkur. Jafnvel svo “mikið” að allt hættir að vera í kringum okkur heldur verður partur af okkur.

p.s. ég skal ekkert hata þig fyrir skoðanir þínar:) fínar pælingar. Þú ert allaveganna að hugsa. Fullt af fólki sem er ekki að gera það, af einhverju “viti” allaveganna:)