Þetta er afar verðug vísindaheimspekileg pæling, sáraeinföld en um leið grafalvarleg. Er einfaldleiki vísindalegra kenninga einasta fagurfræðilegur eðlis, bara upp á punt, er hann fræðileg snyrtimennska eða er hann annað og meira en það? Er einfaldari kenning í raun og veru sennilegri kenning, líklegri til að vera rétt? Það má til sanns vegar færa að það er ekki sjálfsagt mál að svo sé.

Þótt sennilegt megi teljast að allir sem fást við vísindi í dag telji einfaldleikann til kosta á vísindalegri kenningu - að því gefnu vitaskuld að skýringarmáttur kenningarinnar sé jafnmikill eða meiri en skýringarmáttur þeirra kenninga sem við hana keppa - mætti eigi að síður geta sér þess til að blæbrigðamunur sé á afstöðu manna eftir því hvaða afstöðu þeir hafa til vísindakenninga almennt. Hvað er vísindaleg kenning? Endurspeglar hún raunveruleikann á einhvern hátt? Er hún t.a.m. rétt lýsing á raunveruleikanum (hluthyggja um vísindakenningar, e. realism)? Eða er hún tæki sem við notum til að henda reiður á reynslu okkar, sem er hentugt einungis vegna forspárgildis síns (tækjahyggja, e. instrumentalism)? Er vísindakenning kannski eitthvað annað? Til dæmis formgerð, hvorki sönn né ósönn, sem reynslan passar annað hvort í eða ekki (formgerðarhyggja, e. structuralism)? Eða lýsing á heiminum sem hvílir einvörðungu á samkomulagi (samkomulagshyggja, e. conventionalism)?

Það eru til alls kyns viðhorf til vísindakenninga. Í fljótu bragði sýnist mér maður verða að vera hluthyggjumaður af einhverju tagi til þess að telja að einfaldari kenningin sé líklegri til að vera rétt. Því sá sem telur að kenningar séu ekki lýsingar á raunveruleikanum telur varla að þær séu réttar lýsingar á raunveruleikanum. Sá sem heldur t.d. fram tækjahyggju um vísindakenningar telur vitaskuld ekki að einfaldasta skýringin sé líklegust til að vera rétt. En hann gæti eftir sem áður talið hana vera bestu skýringuna sökum einfaldleikans (besta tækið). Þannig hlýtur að vera munur á því hvernig menn bregðast við spurningunni sem þú spyrð í greininni eftir því hvaða stefnu þeir aðhyllast í vísindaheimspeki.

Ein góð leið til að rökstyðja þetta væri að einfaldari skýring er ekki eins
“áhættusöm”.

Gefum okkur ákveðinn atburð, sem kom til vegna einhvers sem okkur vantar
skýringu á. Við höfum tvær skýringar sem okkur finnst líklegar, önnur er
einfaldari en hin. Þær verða nauðsynlega að gefa sér eitthvað sem við vitum
ekki, en önnur gefur sér minna. Ef við veljum þá einfaldari eru færri atriði
sem hugsanlega gætu verið röng og því er hún mun auðveldari viðfangs.

Ef við tökum dæmi:
Hátalarinn minn virkar ekki.
1. skýring: hann er ekki í sambandi.
2. Hann datt á gólfið OG einhver steig á snúruna.

1. er líklegri til að vera rétt því í 2. þarf tvennt að koma til. En hvað sem
því líður gæti 2. verið rétt. en að því gefnu að höfum ekki hugmynd um hvað er
að er 1. betri möguleiki til að velja, því það er líka auðveldara að útiloka
hann.


Þetta er náttúrulega ekki sami hluturinn og þegar þú talar um að útskýra hlut á
sem einfaldastann hátt. Í því tilviki er ekki nauðsynlega ein skýring rétt, en
ein getur verið einfadari en önnur, kannski betur sett fram eða skýrari. Svar
gthth er helvíti fínt.

Warum einfacht machen wenn wir complexieren können? Margir hlæja að þessari meintri þýsku áráttu, en hún lýsir ágætlega gagnstæðu viðhorfi en kemur fram hjá rakhníf Ockhams.

Kannski eitt þekkstasta dæmið um áhrif rakhnífsins sé sólmiðjukenningin vs. jarðmiðjukenningin. Mér skilst að það megi alveg halda fram jarðmiðjukenningunni, en líkanið er þá orðið svo flókið að það er varla brúklegt.

Ég held að vísind feti í raun einhvern einstig þarna á milli. Þetta snýst kannski ekki heldur um einfaldleikan heldur “sönnunarbyrðina”. Það hefur enginn sýnt fram á ylefni, svo dæmi sé tekið, en það hefur verið sýnt fram á hreyfingu sameinda. Hreyfingin eins sér nægir til að skýra varmann. Núningskenningin gerir því ylefnakenninguna óþarfa. Það er jafnvel spurning hvort hún jafnvel útiloki hana, þ.e.:

núningur sameinda veldur varma, og þessi núningur skýrir varman á fullnægjandi hátt. Ef þriðju breytunni er bætt við, ylefni, þá lendum við í vandræðum því ef varmi er jafn og núningur + ylefni þá eru áhrif ylefnis núll. Þannig að ef ylefni er til þá hefur það engin viðbótaráhrif á varma umram þann sem núningur sameinda hefur. Ok, þannig að ef ylefni er til, þá má svo sem hafa það með í jöfnunni með fastann núll. En það má fullvel hafa það fyrir utan jöfnuna, þótt það sé mögulega til, þar sem áhrif þess á varman umfram núning eru engin.

M.

Já, þetta eru allt mjög skemmtilegar hugleiðingar.

Ég hef oft velt þessum rakhníf fyrir mér, enda er hann stórmerkilegur. Gaman er að bera hann saman við kenningar Hegels um tesur, antitesur og syntesur. T.a.m. virðist rakhnífurinn ekki duga til að skera úr um hvort Afstæðis- eða skammtakenningin skuli bera sigur úr býtum. Þar virðist frekar vera að myndast einhvers konar syntesa; annað hvort blanda af Afstæðis- og skammtakenningu eða bara strengjafræði. Þó er ég ekki sérfróður um þessi efni og ábyrgist ekki það sem ég skrifa um þau.

Um daginn fór ég að pæla í réttmæti þessarar kröfu um einfaldleika, einsog þið virðist vera að gera hér. Hvað ef rakhnífnum er beitt á sjálfan sig? (Ennfremur: rakar rakhnífur Ockhams sjálfan sig ef hann rakar alla rakhnífa í þorpinu sem raka sig ekki sjálfir?) Nei, ég meina, er hægt að finna einhverja kenningu sem er einfaldari en Rakhnífur Ockhams? Er krafan um einfaldleika ekki frekar einföld?

Sannar Rakhnífurinn þá ekki sjálfan sig?

æjiégveitþaðekki… takk fyrir mig.

það sem þú þekkir og kannt er einfald í þínum huga en getur verið heilabrot fyrir annan. Einfaldleikinn er einstaklingshugtak líkt og frelsið, hver og einn verður að finna sinn einfaldleika í lífinu.

ha? allavega alveg frábær grein!