Gárar

Gárar eru litlir, litríkir fuglar, sem koma upprunalega frá Ástralíu. Í eyðimörkum innri Ástralíu búa þeir saman í stórum flokkum og eru vanir að komast af í fleiri daga án vatns. Þess vegna er ekki gott að reyna að nota vatn til að koma vítamínum eða lyfjum í gára sem eru búrfuglar. Venjulegur villtur gári er grænn á litinn; aðrir litir hafa komið fram við ræktun, en ræktun hefur einnig haft í för með sér óæskileg líkamseinkenni s.s. aukningu á lífþyngd og óvenjulegan fjaðurham sem hefur áhrif á aðra líkamsstarfsemi. Mjög auðvelt er að rækta gára og best er að nota alveg óskylda fugla í ræktunina. Grænir fuglar hafa mest mótstöðuafl gegn sjúkdómum og hafa sennilega lengstar lífslíkur.


Nokkrar tölulegar staðreyndir:

Lengd: 18 cm
Þyngd: 30 g
Kynþroskaaldur: 4 mánuðir
Meðallífslíkur: 5-7 ár en geta orðið 18-20 ára.

Kaup á gára:

Ef kaupa á gára þarf ýmislegt að hafa í huga. Forðast skyldi að kaupa fugla frá ”framleiðslubúum”, og athugið alltaf með uppruna fuglsins áður en þið festið kaup á honum. Fuglaframleiðslubú eru sem betur fer lítt þekkt hérlendis en gott er að vera duglegur að spyrja starfsfólk dýrabúða um fuglinn því það á að hafa allar upplýsingar um hann. Gárar eru mjög vinsæl gæludýr og eru oft fyrsta gæludýr barnanna okkar. Mjög mikilvægt er að foreldrar geri sér grein fyrir hvað er verið að fara út í, og athugi að ekki er hægt að ætlast til að börn axli alla þá ábyrgð sem fylgir því að eiga gæludýr. Ábyrgðin verður að hæfa aldri barnsins og þótt umhirða gára virðist mjög einföld verður að passa sig á því að fuglinn endi ekki vanræktur í einhverju horni hússins. Því miður eru til dæmi um fugla sem svelta til dauða eða ofþorna, vegna þess að það gleymist að gefa þeim. Það segir sig sjálft að engin ánægja fylgir slíku ástandi, hvorki fyrir fuglinn né eigandann. Mikilvægt er að hafa í huga að ábyrgðin fyrir velferð fuglsins liggur í höndum foreldranna og oft enda þeir sem umsjónaraðili fuglsins. Þessu fylgir oft mikil vinna og er hún skemmtilegri ef foreldrarnir hafa gaman að fuglum. Það þarf að ríkja sátt á milli foreldra/ábyrgðaraðila og barnsins um hvaða gæludýr er keypt, ef að foreldrarnir „þola” ekki fugla er betra að fá sér aðra tegund gæludýrs.

Eru gárar gæfir?

Ungir, handmataðir gárar laga sig fljótt að nýjum aðstæðum og umönnun. Snemma á lífsleiðinni ætti að kynna þá fyrir nýjum aðstæðum sem þeir mjög sennilega lenda í einhvern tímann seinna á lífsleiðinni (ferðalög í bíl, heimsókn til dýralæknisins, margir gestir í heimsókn í einu, önnur gæludýr á heimilinu). Þetta gerir þá hæfari til að takast á við þessar aðstæður. Auðvelt er að spekja gára; þess vegna er betra að láta foreldrana sjá um ungana í byrun og byrja að temja ungana þegar foreldrarnir fara að hætta að sjá um þá (gerist oftast þegar ungarnir eru u.þ.b. mánaðargamlir). Hægt er að þekkja unga gára á augunum sem eru stór og svört og röndum á höfðinu.

Við hverju má búast af gára:

Gárar eru hljóðlátir og greindir fuglar, sem auðvelt er að sjá um. Þeir eru vinsælastir allra búrfugla sem gæludýr, vegna þess hve geðgóðir, félagslyndir og skemmtilegir persónuleikar þeir eru. Þeir hafa ekki tilhneigingu til að bindast ákveðnum einstakling, og eiga yfirleitt samskipti við alla fjölskyldumeðlimi. Gárar geta lært að tala og náð þó nokkrum orðaforða (200-300 orð) en það þarf að leggja töluvert á sig til að ná þeim árangri og rödd gáranna er ekki eins tær og hjá öðrum gælufuglategundum. Sumir einstaklingar eru góðir að flauta, en ekki er óvenjulegt að gárar tali alls ekki.

Er gárinn kvenkyns eða karlkyns?

Almennt séð, á hinum venjulega græna gára, er vaxhúðin (hnúðurinn ofan við gogginn) blá hjá karlfuglum og móleit hjá kvenfuglum. Þessi kyngreining er þó ekki 100% nákvæm, og á ekki við þegar um litastökkbreytingar er að ræða. Hormónabreytingar geta haft áhrif á lit vaxhúðarinnar og erfitt er að ákvarða kyn ungra fugla þar sem bæði karl- og kvenfuglinn eru með fölbláa rák á vaxhúðinni.

Hvað gera gárar allan daginn?

Gárar eru leikglaðir og auðvelt er að hafa ofan af fyrir þeim með einföldum leikföngum. Þar sem þeir (sérstaklega kvenkyns fuglar) dýrka að naga verða leikföngin að vera laus við alla eitraða málma, króka, skarpa hluti eða smáhluti sem auðvelt væri fyrir þá að gleypa. Gott er að sjá þeim fyrir mjóum, ferskum trjágreinum, sem klipptar eru af trjám sem eru hvorki eitruð eða meðhöndluð með skordýraeitri. Á Íslandi er mikið af birkitrjám og barrtrjám sem eru ekki eitruð fyrir fuglana en í görðum er að finna ýmsar tegundir sem gætu verið eitraðar. Talið við dýralækninn ykkar ef þið eruð ekki viss um hvaða tré eru í lagi.

Búrið og umhverfi fuglsins

Búrið ætti að vera eins stórt og hægt er, a.m.k. ætti að vera pláss fyrir fuglinn til að fljúga milli greina. Búrið þarf að vera hreint, öruggt, auðvelt í meðförum, úr endingargóðu, eiturefnalausu efni (forðist zink t.d. zinkhúð, zinkmálningu ofl.). Í búrinu þurfa að vera greinar af mismunandi stærðum, hreinar, eiturefnalausar trjágreinar. Forðist að hafa greinar staðsettar beint yfir fóðurdöllum. Fóðurdalla og vatnsdalla skyldi hafa gegnt opnanlegri hlið búrsins. Einnig þarf að vera pláss fyrir nokkrar mismunandi gerðir leikfanga í búrinu.

Hvernig á að merkja fuglinn?

Tvær aðferðir eru notaðar til varanlegrar merkingar á fuglum, húðflúr og örmerki. Þótt að hægt sé að nota númeraða fótahringi, er sú aðferð ekki áreiðanleg. En hver fugl er með einstakt mynstur á fótunum, einskonar fingrafar. Myndir af fótunum, sem eru uppfærðar reglulega eftir því sem fuglinn eldist, er hægt að nota til að bera kennsl á fuglinn og til að koma í veg fyrir svindl sem getur sést með hinum aðferðunum. Mikilvægt er að eigandi meti hvort merkja þurfi heimilisfuglinn, t.d. er ekki hefð fyrir að merkja gára með örmerkjum né húðflúri.

Hvers vegna á að vængstýfa?

Gárar sem leyft er að fara frjálsir ferða sinna um heimilið, eru oft minna tamdir og geta þar að auki rekist á margar hættur á ferðum sínum. Því er mælt með að vængstýfa þá. Markmið vængstýfinga er EKKI að gera fuglinn óflughæfan, heldur að fuglinn geti ekki forðað sér á miklum hraða á flugi og til að koma í veg fyrir að þeir fljúgi út. Vængstýfingar þarf oft að endurtaka 8-12 vikum eftir að fuglinn er í sárum.

Hvernig á að halda gárum, heilbrigðum, ánægðum og öruggum:

Veitið fuglinum mikla athygli. Fóðrið með fersku, hágæða, eiturefnalausu heilfóðri, eins og Harrison´s smákögglum eða mjöli, ásamt daglegri viðbót í formi niðurskorins grænmetis og ávaxta, samkvæmt leiðbeiningum á bakhlið pokans. Gefið ekki fuglasand, það er ekki nauðsynlegt með auðmeltanlegu heilfóðri. Hafið alltaf hreint, ferskt vatn hjá fuglinum. Fjarlægið og setjið nýtt fóður og vatn tvisvar á dag til að hámarka virkni heilbrigðs fugls. Sjáið fyrir að fuglinn getið farið öðru hverju í bað, sturtu eða úðun (a.m.k. vikulega). Forðist að úða með skordýraeitri í húsinu.

Hvað skoðar dýralæknirinn hjá heilbrigðum gára:
# Þurrar opnar nasir
# Tær augu án útferðar
# Sléttar, bjartar fjaðrir án fjaðurráka (stress bars), gegnsæi eða slitnum, úfnum brúnum
# Sléttur goggur
# Heilbrigði húðar
# Rétt líkamsstaða
# Engir hnúðar á fuglinum
# Jafnt skriðdýramynstur á fótum
# Klær og goggur af réttri lengd
# Kok og munnhol án útbrota og slíms
# Hlustun á hjarta, lungum og loftsekkjum

Mikilvægt er að hindra aðgang fugla að:
# Loftviftum
# Heitri steikingarfeiti
# Teflon húðuðum hlutum (ofhituðum) og teflon gufum frá þessum hlutum
# Fuglafóthlekkjum
# Greinum með sandpappír
# Tóbaks- og sígarettureyk, handþvottur mikilvægur
# Súkkulaði
# Avocado
# Salti
# Áfengi
# Eitruðum plöntum
# Skordýraeitri
# Eitruðum gufum
# Leikföngum sem auðvelt er að taka í sundur
# Hundum, köttum og ungum börnum
# Cedarviði, rauðviði og þrýstimeðhöndluðum tréafskurði
# Sink og járn uppsprettum

Þýtt og staðfært með leyfi Harrison Bird Foods

©Anna Jóhannesdóttir, 2009 f. Animalia ehf.